Ο ηγέτης και οι ανάγκες των αθλητών

 

Οι σύγχρονες μελέτες έχουν υιοθετήσει ένα σύνθετο μοντέλο αλληλοεπίδρασης, όπου περιλαμβάνονται οι ανάγκες του καθηγητή Φυσικής Αγωγής και/ή προπονητή, ων αθλητών και οι απαιτήσεις του περιβάλλοντος. Ένα από τα μοντέλα αυτά υποθέτει ότι υπάρχουν ταιριαστοί συνδυασμοί προπονητών-αθλητών, όπου οι ανάγκες τους συμπληρώνονται αμοιβαία. Στην πραγματικότητα σπάνια υπάρχουν ιδανικοί συνδυασμοί προπονητών- αθλητών, αλλά μία ποικιλία ενδιάμεσων τύπων αλληλεπίδρασης καθηγητή Φυσικής Αγωγής και/ή προπονητή-αθλητή. Αυτό συμβαίνει, εν μέρει, γιατί προπονητές και αθλητές, στο χώρο που λειτουργούν, περιβάλλονται από άλλα άτομα, όπως άλλοι αθλητές, άλλοι προπονητές, φίλοι, θεατές κλπ., που συχνά μετριάζουν τις εύθραυστες μεταξύ τους σχέσεις.

Η σημαντικότερη θεωρητική προσέγγιση για τη μελέτη των διαπροσωπικών σχέσεων προπονητή και αθλητή είναι του Schutz (1966), σύμφωνα με την οποία, οι άνθρωποι έχουν 3 βασικές διαπροσωπικές ανάγκες να ικανοποιήσουν στις κοινωνικές τους σχέσεις :

α. τον έλεγχο (control) : πόση ανάγκη έχει κάποιος να ελέγχει και να κυριαρχεί

β. τη συνύπαρξη (inclusion) : ο βαθμός στον οποίο το άτομο αποζητάει κοινωνικές σχέσεις, κοινά ενδιαφέροντα με άλλους κλπ.

γ. το συναίσθημα (affection): η ανάγκη να εκφράσει ή να δεχτεί κανείς στοργή, αγάπη κλπ.

Οι ανάγκες αυτές είναι αμφίδρομες: φανερώνουν τη συμπεριφορά του ατόμου προς άλλους και τη συμπεριφορά που το άτομο περιμένει από άλλους.

Ο Cratty (1983) παραθέτει, υιοθετώντας τη θεωρητική προσέγγιση του Schutz, ορισμένους από τους συνδυασμούς αυτούς, που φαίνονται στον παρακάτω πίνακα.

Και στις τρεις αυτές διαστάσεις μπορεί ένα άτομο (καθηγητής Φυσικής Αγωγής και/ή προπονητής ή αθλητής) να είναι πομπός ή δέκτης.

Σε μία έρευνα οι Carron & Bennett (1977) μελέτησαν τη σχέση προπονητή και αθλητή και επιχείρησαν να εντοπίσουν τους παράγοντες που διαμορφώνουν τη σχέση προπονητή-αθλητή. Η έρευνα περιέλαβε 36 ζευγάρια προπονητών-αθλητών, που θεωρήθηκαν "ταιριαστά". Ένα από τα πιο σημαντικά ευρήματα ήταν ότι ο κυριότερος μεσολαβητικός παράγοντας στη σχέση αθλητή προπονητή ήταν η ανάγκη για συνύπαρξη. Στις πιο αταίριαστες σχέσεις προπονητές και αθλητές επέδειξαν μία τάση για απομόνωση. Ένα άλλο χρήσιμο στοιχείο που προέκυψε ήταν ότι πιο ταιριαστές σχέσεις είχαν μεγαλύτερη διάρκεια (μέσος όρος 2,7 χρόνια), ενώ οι λιγότερο ταιριαστοί συνδυασμοί προπονητών-αθλητών ήταν μαζί, κατά μέσο όρο, 1,85 χρόνια.

Από την παραπάνω έρευνα μπορούν να βγουν τα ακόλουθα συμπεράσματα (Cratty, 1983):

1. Οι μακροχρόνιες σχέσεις μετριάζουν τις αντιθέσεις και δημιουργούν προϋποθέσεις για καλές σχέσεις μεταξύ προπονητή-αθλητή.

2. Τα ταιριαστά ζευγάρια αρχίζουν τη συνεργασία ομαλά και τείνουν να διατηρούν τη σχέση στο αρχικό επίπεδο.

3. Όταν οι διαπροσωπικές σχέσεις προπονητή-αθλητή είναι άσχημες η συνεργασία τους σταματά.

Οι γνώμες των προπονητών και των αθλητών σχετικά με τις σχέσεις τους είναι οι αναμενόμενες. Οι προπονητές αναφέρουν ότι θα 'πρεπε να ασκούν περισσότερο έλεγχο και να υπακούν περισσότερο οι αθλητές. Στο συναισθηματικό τομέα προπονητές και αθλητές πιστεύουν ότι πρέπει να είναι οι δέκτες της στοργής, ενώ κανείς δε θεώρησε τον εαυτό του δότη. Το ίδιο ισχύει και για τη διάσταση της συνύπαρξης: κανείς δε θεώρησε τον εαυτό του ως αφετηρία κοινωνικών σχέσεων. 

Οι προσδοκίες του καθηγητή Φυσικής Αγωγής και/ή προπονητή είναι ένας ισχυρός παράγοντας που επηρεάζει την αλληλεπίδρασή του με τον αθλητή. Το φαινόμενο, που είναι αρκετά συνηθισμένο και γνωστό στην εκπαίδευση, ονομάζεται "Φαινόμενο του Πυγμαλίωνα" (Pygmaliion Effect). Σύμφωνα με το φαινόμενο οι προσδοκίες του Κ.Φ.Α. , για τις ικανότητες των μαθητών, οδηγούν τους μαθητές να αποδώσουν σύμφωνα με τις προσδοκίες του. Οι Martinek, Crowe & Rejeski (1982) αναλύουν εκτεταμένα το θέμα αυτό. Σύμφωνα με τους συγγραφείς, υπάρχουν δύο σημαντικοί λόγοι που ωθούν τους Κ.Φ.Α. και/ή προπονητές να έχουν αρνητικές προσδοκίες από τους μαθητές. Ο πρώτος λόγος έχει να κάνει με την αμυντική στάση που υιοθετούν οι καθηγητές απέναντι στην αποτυχία των σπουδαστών και στα δυσάρεστα γεγονότα, που πιθανά να συμβούν κατά τη διάρκεια της καθοδήγησης. Δηλαδή, συχνά οι καθηγητές για να προστατέψουν το κύρος τους, καταφεύγουν σε τακτικές, που συχνά αποβαίνουν σε βάρος των μαθητών. Ο δεύτερος λόγος, που οι καθηγητές συχνά υιοθετούν προκατειλημμένες στάσεις απέναντι στους μαθητές, έχει σχέση με ότι τείνουν να διδάσκουν "σε ομάδες" ή σε στερεότυπα μαθητών και όχι σε άτομα που διαφέρουν μεταξύ τους.

Εξηγώντας την αμυντική στάση των Κ.Φ.Α. και/ή προπονητών οι παραπάνω συγγραφείς, αρχικά τονίζουν ότι η διδασκαλία είναι μία εγωιστική διαδικασία. Κάθε επιτυχία ή αποτυχία των μαθητών αντανακλά την ικανότητα του Κ.Φ.Α. Πιο πολύ νοιάζονται για την επιτυχία ή την αποτυχία των μαθητών οι Κ.Φ.Α. και/ή προπονητές εκείνοι που δεν έχουν ισχυρή εικόνα για τον εαυτό τους. Ως συνέπεια, προσπαθούν να αμυνθούν ενάντια σε κάθε αποτυχία που πιθανά θα απειλήσει το αυτοσυναίσθημά τους (self concept). Οι καθηγητές αυτοί συνήθως δέχονται τις επιτυχίες ως δικό τους επίτευγμα και "τα ρίχνουν όλα" στους μαθητές, όταν αυτοί αποτυγχάνουν.

...συνεχίζεται

Πηγή : Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ

Γ. Δογάνης