Η ΑΘΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Μέρος 3ο

  Μεγάλο πρόβλημα - και έγινε θέμα σε πολλές φιλοσοφικές συζητήσεις - ήταν το ποια εκπαίδευση έπρεπε να προηγηθεί, η σωματική ή η πνευματική - ψυχική. Φαίνεται ότι μέχρι τους ελληνιστικούς χρόνους η σωματική αγωγή προηγούνταν (Πλάτωνας, Αριστοτέλης). Στην ελληνιστική περίοδο και με την είσοδο των σοφιστών στα γυμνάσια η αντίληψη άλλαξε. 

  Ο "καλός καγαθός" - τονίστηκε ότι ήταν το πρότυπο του πολίτη στην αρχαία Ελλάδα - είναι ένα στοιχείο που πρέπει να αναλυθεί περισσότερο.

  Η "καλοκαγαθία" ήταν ένα κράμα σωματικών και ψυχικών προσόντων που κάθε πολιτικό σύστημα προσπαθούσε μέσα από τις αρχές του να δώσει στους νέους. Η υγεία σαν προϋπόθεση ήταν πρωταρχική για το σώμα, ενώ η αντοχή και η αρετή σε πρώτη μοίρα για τη ψυχή. Η σωματική ισχύς - αντοχή και η ψυχική καρτερία - υπομονή ήταν ένα άλλο δίπτυχο που επιδίωκαν οι πόλεις.

  Το κάλλος, η ομορφιά στο σώμα, που εκφραζόταν με την αισθητικά τέλεια κίνηση στη γύμναση, το χορό και τα αγωνίσματα, ήταν κάτι που ζήλευαν οι νέοι. Η ηθική τελειοποίηση - προσέγγιση της αλήθειας - που ήταν χάρισμα των θεών, η πολιτική ωριμότητα - προετοιμασία για τα κοινά και την υπεράσπιση της πατρίδας - ήταν άλλα στοιχεία που συναποτελούσαν τη γνώση ( ειδέναι ) της ύπαρξης ( είναι ) του νέου, που είχε τη δυνατότητα ( δυνάμει) να προσεγγίσει το τέλειο. Ο Πλάτωνας , αλλά κυρίως ο Αριστοτέλης στο έργο του Πολιτικά,   μας δίνει, έστω και περιορισμένα, απάντηση στο ποιο σκοπό πρέπει να έχει η γύμναση και πως αποχτιέται η αληθινή εκπαίδευση. Ο αξεπέραστος σε πρακτική λογική Αριστοτέλης μας λέει λοιπόν, ότι η γυμναστική πρέπει να δίνει βιώματα και έξεις στο νέο άνθρωπο, με ευχάριστο και πρακτικό λογικό τρόπο, ώστε να χρησιμοποιούνται όλα αυτά (τα βιώματα) για τη ζωή.

  Η Ισοκρατική σκέψη πάνω στο πως πρέπει να χρησιμοποιείται η φυσική δύναμη μας δίνει αρκετές πληροφορίες. Είναι η φρόνηση σαν αρετή του νέου ανθρώπου, που κατά τον φιλόσοφο, πρέπει να συνοδεύει το νέο σε κάθε του κίνηση. Όσοι χρησιμοποίησαν τη σωματική δύναμη με φρόνηση, λέει, ωφελήθηκαν. Όσοι όμως χρησιμοποίησαν χωρίς φρόνηση τη δύναμή τους ζημιώθηκαν (προς Δημόνικον επιστολή).   

  Συνοψίζοντας τα παραπάνω, βλέπουμε ότι οι Έλληνες χρησιμοποίησαν την άθληση, όχι ως σκοπό, αλλά σα μέσο. Οι αγώνες ήταν ο καθρέπτης του συστήματος, που ήθελε καλούς και αγαθούς πολίτες. Και αξίζει να αναφέρουμε ότι οι αθλητές στους ιερούς αγώνες, στέλνονταν, όχι για τις επιδόσεις τους, όπως σήμερα, αλλά αν γυμνάστηκαν ανάλογα και σύμφωνα με τους κανονισμούς. Όταν ένας Σπαρτιάτης, νικητής στην Ολυμπία, μάζεψε γύρω του όλους τους άλλους Έλληνες από θαυμασμό, εκείνος ήταν ήρεμος και συγκρατημένος. Όταν τον ρώτησαν γιατί δεν χαίρεται, είπε "Μα υπάρχουν στη Σπάρτη πολύ πιο γρήγοροι από μένα". Ο αθλητής εκείνος ήταν ένας πρεσβευτής του σπαρτιατικού συστήματος, που είχε επιλεγεί να πάει στην Ολυμπία, όχι μόνο για τη ταχύτητα των ποδιών του, αλλά και για τη φρόνηση που τον διέκρινε. Σήμερα, τόσο το παράδειγμα του Σπαρτιάτη αθλητή, όσο και οι σκέψεις του Αριστοτέλη (βιώματα για τη ζωή) και του Ισοκράτη (δύναμη με φρόνηση) , αποτελούν κίνητρο για προβληματισμό στο τι είναι γύμναση, τι επιδιώκεται μέσα από αυτή και ποιος είναι ο σωστός τρόπος χρήση της.

Πηγή : ΕΙΣΑΓΩΓΉ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΛΗΝΙΚΟ ΚΟΣΜΟ

ΣΩΤΗΡΗ Γ. ΓΙΑΤΣΗ