Ο παραδοσιακός χορός στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα, ως παραδοσιακοί ή δημοτικοί χοροί χαρακτηρίζονται οι χοροί των αγροτικών κυρίως περιοχών, οι οποίοι είναι προϊόν προφορικής κατά κανόνα παράδοσης. Οι παραδοσιακοί χοροί σε αντιπαράθεση με τους έντεχνους χορούς, βασικά γνωρίσματα των οποίων είναι το «επώνυμο και το προσωπικό», χαρακτηρίζονται από το «ανώνυμο και το συλλογικό»1.

Οι χοροί, μαζί με τη μουσική και τα τραγούδια, που έφθασαν μέσα από την προφορική παράδοση ως τις μέρες μας, συνδέονται άμεσα με την περίοδο της τουρκοκρατίας και της Ελληνικής Επανάστασης οι ρίζες τους όμως προχωρούν βαθιά στο παρελθόν2. Αυτή τη περίοδο, φαίνεται ότι οι Έλληνες δεν έπαψαν να τραγουδούν και να χορεύουν αλλά, απεναντίας όπως διέσωσαν τη γλώσσα τους, διέδωσαν και τη μουσικοχορευτική τους παράδοση, η οποία γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση και αυτό καταδεικνύεται από τη πληθώρα των χορών, των τραγουδιών και των εθίμων που καταγράφονται την περίοδο αυτή. Ιδιαίτερα ο 18ος και ο 19ος αιώνας μπορεί να θεωρηθούν οι αιώνες ακμής του ελληνικού παραδοσιακού πολιτισμού3.

Στη δύσκολη αυτή περίοδο για τον Ελληνισμό, όπου η εκπαίδευση ήταν αδύνατη και το κύριο βάρος της διαπαιδαγώγησης των νέων έφεραν κυρίως η οικογένεια και η κοινότητα, ο χορός με τον ομαδικό του χαρακτήρα και η παράδοση γενικότερα συνέβαλαν καθοριστικά στη διατήρηση της συνοχής της ελληνικής κοινωνίας και της εθνικής ταυτότητας4. Είναι γνωστό ότι ανάμεσα στα προνόμια που έδωσαν οι κατακτητές στους υπόδουλους Έλληνες ήταν και η ελεύθερη σχετικά εκτέλεση της ορθοδόξου λατρείας. Έτσι, μ' αυτόν τον τρόπο είχαν την ευκαιρία να συνεχίσουν την κοσμική εθνική ζωή τους5.

Ο δημοτικός χορός και το δημοτικό τραγούδι μαζί με τις γιορτές, τα πανηγύρια, τις δοξασίες και γενικά την ορθόδοξη λαϊκή παράδοση, υπήρξαν καθοριστικοί παράγοντες για τη διατήρηση της εθνικής και κοινωνικής συνείδησης που ήταν και ο θεμελιακός παράγοντας της Ελληνικής Επανάστασης6. Το παιχνίδι, ο χορός και οι αγωνιστικές δραστηριότητες αποτελούσαν κύριο μέρος του ελεύθερου χρόνου των νέων, όταν δεν απασχολούνταν σε γεωργικές και οικιακές εργασίες7.

1. Άντζακα-Βεη, Λουτζάκη (1999 : 327)

2. Μπαζιάνας (1997 : 25), Hans-George Beck (1988 : 63-67), Baud-Bovy (1984 : 9 & 71), Ανωγειανάκης (1991 : 16), Μέγας (1967 : 212)

3. Κυριακίδου-Νέστορος (1975 :109)

4. Ζωγράγου (1989 : 18), Πραντσίδης (1995: 6)

5. Λουκάτος (1960 : 45-50)

6. Γιάτσης (1998 : 201), Μοσκώφ (1979 :90-91)

7. Γιάτσης (ο.π. : 204)