Προπόνηση στη παιδική & εφηβική ηλικία

 

Στάδια ανάπτυξης

Προβληματισμός

Οι μέχρι τώρα αναφορές προσπάθησαν να καταστήσουν σαφές, ότι είναι πολύ δύσκολο να χρησιμοποιηθούν γενικευμένα μοντέλα για την ερμηνεία των διαδικασιών ανάπτυξης. Το πολυσυζητημένο ερώτημα είναι, αν παρά τις διαφορές των ατομικών διαδικασιών ανάπτυξης είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί ένας διαχωρισμός των σταδίων ή των φάσεων ανάπτυξης με γενική ισχύ.

1ο θέμα

Η εξελικτική ψυχολογία  δεν αποδέχεται τέτοιους διαχωρισμούς σταδίων, γιατί κατά την άποψή της δεν υπάρχει καμία σύγκριση ανάμεσα στις διάφορες ατομικές πορείες ανάπτυξης, μια και από διαφορετικές εξελίξεις δεν μπορούν να προκύψουν γενικές νομοτέλειες μεταξύ του αποτελέσματος της εξέλιξης και της ηλικίας. Επίσης η εξελικτική ψυχολογία ασχολείται κυρίως με τις γνωστικές, ψυχικές, παρορμητικές και συναισθηματικές διαδικασίες εξέλιξης, ενώ παραμελούνται έντονα οι ψυχοκινητικές και φυσικές διαδικασίες ανάπτυξης.

2ο θέμα

Ωστόσο για την προπόνηση έχουν σημασία επίσης και οι δομικές αλλαγές και ο βιολογικός βαθμός ωρίμανσης, ενώ οι διαδικασίες ή οι αλλαγές στην ανάπτυξη, στη διαμόρφωση του σωματότυπου και την ωρίμανση εξαρτώνται από την ηλικία και συνεπώς οι φάσεις τους σχετίζονται με ηλικιακά διαστήματα. Έτσι προκύπτουν μοντέλα σταδίων ανάπτυξης.

Υπόδειξη

Τα μοντέλα των σταδίων ανάπτυξης μπορούν να έχουν μόνο βοηθητικό, καθοδηγητικό χαρακτήρα, και στον αθλητισμό χρησιμοποιούνται κυρίως για την εκτίμηση της βιολογικής ηλικίας. Με τη βοήθειά τους μπορούμε να εκτιμήσουμε αν ένα παιδί παρουσιάζει κανονική, πρόωρη ή καθυστερημένη βιολογική ανάπτυξη. Στην προπονητική ένα  μοντέλο σταδίων ανάπτυξης θεωρείται χρήσιμο, όταν συνδυάζει τα χαρακτηριστικά της βιολογικής ωρίμανσης σε σχέση με τα στάδια ηλικιών.

Τα μοντέλα των σταδίων ανάπτυξης, ανεξάρτητα από το αν έχουν γίνει για βιολογικούς, παιδαγωγικούς ή ψυχολογικούς λόγους, είναι θεωρητικά μοντέλα. Έτσι παρουσιάζουν όλα τα μειονεκτήματα που συνοδεύουν ένα μοντέλο : απλοποιήσεις, μείωση των χαρακτηριστικών, τονισμό συγκεκριμένων και μη παρουσίαση άλλων χαρακτηριστικών κτλ., ενώ περιορίζονται σε δεδομένα μέσων όρων και καθιστούν δύσκολη την κατάταξη ατομικών εξελίξεων. Χρησιμεύουν λοιπόν, μόνο ως προσανατολιστικά βοηθήματα για την κατάταξη και την εκτίμηση του επιπέδου ανάπτυξης ενός αγοριού ή κοριτσιού.

Επεξήγηση

Ωστόσο, τα προβλήματα στα μοντέλα των σταδίων ανάπτυξης φαίνεται να βρίσκονται στον "αρνητικό" και συχνά "προειδοποιητικό" τους χαρακτήρα. Αν ακόμη και σήμερα χρησιμοποιούνται εν μέρει τα αποφθέγματα : " το χρονικό διάστημα όπου συντελείται η ανάπτυξη αποτελεί μια κρίσιμη περίοδο για την ανάπτυξη και τη δόμηση της προσωπικότητας" ή "το χρονικό διάστημα όπου συντελείται η ανάπτυξη είναι μια χρονική περίοδος που προφυλάσσεται το άτομο", τότε δίνεται ένας λανθασμένος προσανατολισμός για τον πραγματικό στόχο αυτών των μοντέλων.

Βασική θέση

Η εξέλιξη των παιδιών και των εφήβων είναι μια θετική διαδικασία ανάπτυξης, ωρίμανσης και διαφοροποίησης. Στα πλαίσια μιας φυσιολογικής διεξαγόμενης διαδικασίας ανάπτυξης δεν παρατηρείται σε κανένα χρονικό σημείο οπισθοδρόμηση, παρά  μόνο επιβραδύνσεις και επιταχύνσεις.

Εξήγηση

Στον παιδαγωγικό τομέα και κατά συνέπεια στην προπόνηση των παιδιών και των εφήβων, τα μοντέλα των σταδίων που αναπτύσσονται πρέπει να είναι πάντα θετικά, δηλαδή όχι υπό την έννοια της προφύλαξης , αλλά της υποστήριξης. Συγκεκριμένα οργανικά και λειτουργικά συστήματα έχουν διαφορετική εξελικτική πορεία στα πλαίσια μιας φυσιολογικής ανάπτυξης, που μπορεί να είναι επιβραδυνόμενη, σταθερή ή επιταχυνόμενη. Θετική χρήση τέτοιων μοντέλων σημαίνει να θέτουμε έντονα μαθησιακά και προπονητικά ερεθίσματα, εκεί όπου συγκεκριμένοι παράγοντες ή λειτουργίες παρουσιάζουν μεγάλα αναπτυξιακά άλματα και να δρούμε σταθεροποιητικά εκεί όπου η εξέλιξη επιβραδύνεται ή παραμένει σταθερή.

Πηγή : ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ & ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

Dietrich Martin